Sommige mensen blijven maar wijzen op het aantal besmettingen, aantal ziekenhuisopnames of het aantal doden afhankelijk van welk getal hen op dat moment het beste uitkomt. Maar het overheidsbeleid gebruikt dat soort cijfers als input om een risicoafweging te maken. Of zoals de Nederlandse rechter het verwoord:
Het gaat hierbij niet alleen om de ernst van de ziekteverschijnselen en (een schatting van) het percentage besmette mensen dat aan de ziekte zal overlijden maar ook om het risico op massale besmetting en verspreiding en als gevolg daarvan overbelasting van het zorgsysteem. (Bron)
De meeste mensen snappen weinig van risico’s. De definitie van het begrip risico is:
Risico = kans * consequenties
Bij een lage kans met beperkte consequenties is het risico klein. Bij een hoge kans op ernstige consequenties is het risico hoog. Nu kunnen we het risico bepalen van het COVID-19 virus. Dat doen we door eerst een worst case scenario te bedenken. Voor mij is het worst case scenario dat er tussen 1 oktober 2020 en 1 april 2021 onnodig 500.000 mensen doodgaan aan COVID-19. Vervolgens bepaal je de kans op dit doemscenario. Dat doe je door te checken wat voor soort weddenschappen je wil aangaan. Voor mij betekent dit dat ik de kans op deze ramp als zeer laag inschat, namelijk op kleiner dan 1%, maar groter dan 0.1%.
Ook al is de kans op dit rampscenario klein, hij is nog steeds een stuk groter dan dat er in diezelfde periode 500.000 mensen onnodig doodgaan aan kanker of omkomen in het verkeer. DIe kans is namelijk verwaarloosbaar klein. Voor mij kleiner dan 0.000000000000000001%. Van waar dit verschil? DIt verschil is makkelijk te verklaren met het feit dat we enorm veel weten van kanker en verkeersongevallen, al decennia lang er ervaring mee hebben en de kans op verrassing dus verwaarloosbaar klein zijn. Bovendien is kanker noch verkeersdoden besmettelijk. Dat betekent dat er geen exponentiële groei is waarbij elk nieuw geval de kans op nog meer gevallen doet toenemen. Kortom, de kans dat erbij kanker of verkeersdoden opeens 500.000 onnodige doden bij komen is verwaarloosbaar klein, maar helaas weten we te weinig over het COVID-19 virus om hetzelfde te kunnen zeggen.
Gelukkig weten we nu (17 september 2020) wel meer dan in maart 2020. Dat betekent ook dat de kans op het rampscenario in maart 2020 misschien wel 10% was. Een kans van 10% op 500.000 vermijdbare doden is voor de overheid natuurlijk onacceptabel en ook de rechtvaardiging van de maatregelen uit maart 2020.
De vraag is nu of de huidige inschatting van 1% het stoppen van de huidige maatregelen zou rechtvaardigen. Daar is geen sprake van. Want ook al is de kans klein, omdat de consequenties zo enorm groot zijn, blijft het risico ook groot. Dat betekent dat de overheid niet anders kan dan maatregelen nemen om dit risico te bestrijden. Vandaar dat er nog steeds maatregelen zijn en als de cijfers over COVID-19 slechter gaan worden, de maatregelen worden aangescherpt.
Achteraf gelijk hebben
Gelukkig is het zo dat zulke kleine kansen zelden voorkomen. Dat betekent dat de grootste kans is dat het rampscenario wordt voorkomen. Als dat zo blijkt, dan zijn we gezegend. Alleen wat er dan gaat gebeuren, is dat al die mensen die op oneigenlijke gronden over de maatregelen hebben geklaagd, gaan roepen dat ze het al die tijd toch bij het rechte eind hebben gehad.
Maar daar is helemaal geen sprake van. Want hun risicomanagement blijft ernstig tekort schieten. Bovendien is er de preventieparadox. Wanneer je op basis van gezond risicomanagement het risico gaat bestrijden, maak je met die bestrijding het risico kleiner. Dat is natuurlijk precies de bedoeling. Alleen zorg je er ook voor dat de beste aan wal staande stuurlui dan achteraf gaan roepen dat ze gelijk zouden hebben gehad. Maar opnieuw geldt: daar is geen sprake van. Waren er geen maatregelen genomen, dan was het risico groter geweest en had het rampscenario misschien wel plaatsgevonden.
Samenvattend: ook al is de kans op een ramp nu klein, gegeven de enorm grote consequenties is het risico toch groot. Dat risico rechtvaardigt de huidige maatregelen. Tegelijkertijd is er geen enkele reden voor angst of paniek. Want angst en paniek zou alleen gerechtvaardigd zijn als de kans groter zou zijn. In alle rust en kalmte nemen we maatregelen om het risico op een ramp te verkleinen.